Kao što se kuća zida od temelja, i za njenu izdržljivost je važan temelj, tako je i za stabilnost jednog čovjeka od ključne važnosti  njegovo rano iskustvo. Koliko je za razvoj jedinke značajno njeno rano životno iskustvo svjedoči sada već višedecenijsko istraživanje navedenog konstrukta.

Prva istraživanja bavila su se ispitivanjem efekata ranog lišavanja majčine njege. Mnogi zapadni teoretičari isticali su značaj ranog iskustva za kasniji razvoj i uopšte mentalno zdravlje djeteta. Rani odnos na relaciji majka-dijete prema teoriji afektivnog vezivanja ima značajan upliv na doživljaje i ponašanje u bliskim emotivnim odnosima u odraslom dobu.

Rana iskustva s primarnom osobom sa kojom je dijete afektivno vezano omogućuju stvaranje modela koji predstavljaju sheme koje će se u kasnijim životnim fazama replikovati na očekivanja, osjećanja i tumačenja u odnosima s drugim ljudima i prema sebi. One će uticati na načine na koje rani odnosi određuju doživljaj svijeta, usmjeravaju naša ponašanja, način na koji biramo druge ljude, signale koje šaljemo i privlačimo druge, interpretiramo, kako klasifikujemo životne događaje kao povoljne ili nepovoljne, organizujemo memoriju i usmjeravamo pažnju. Ovaj model upravlja filtriranjem i organizacijom svih dostupnih informacija. Ovaj model postaje osnov budućih relacija u adolescenciji i zrelom dobu jer omogućava organizaciju našeg ponašanja u odnosu na sebe i  druge.

Psiholog čije teorijske postavke su u psihologiji od neprocjenjivog značaja, Lav Vigotski, govorio je o socijalnoj prirodi čovjeka i djeteta, objašnjavajući takav uticaj od najranijeg uzrasta teorijom socijalnog mozga. U današnjoj teoriji i praksi tijesno povezano sa otkrićem socijalnog mozga jeste i pojava čitavih novih naučnih oblasti kao što su socijalna neuronauka i razvojana socijalna neuronauka. Ove dvije naučne discipline su proširile vidike neuronauke uvođenjem socijalnih dimenzija u analizu i funkcionisanje mozga.

Značajna otkrića koja nam dolaze od neuronauke je i otkriće neurona-ogledala (mirror neurons) koji imaju veliki značaj za razumijevanje socijalnih ponašanja u najranijim periodima djetetovog razvoja. Ti neuroni se aktiviraju i kada sama jedinka, uključujući dijete na ranom uzrastu, izvodi neke radnje, ali isto tako i kada posmatra izvođenje nekih radnji od drugih pripadnika svoje vrste. Na primjer, kada je roditelj ljut, zahvaljujući neuronima-ogledala dijete uspije da osjeća isto osjećanje. No, jasno je da se induvidue razlikuju po broju „mirror“ neurona koje posjeduju.

Rana iskustva afektivne vezanosti se pounutruju i služe kao model kasnijim odnosima u potpuno novom kontekstu s novim ljudima. S obzirom na to da je karakteristika unutrašnjeg radnog modela potreba za stabilnost tokom razvoja, dešava se zaista da osobe obrađuju infromacije tako da iz konteksta u kojem se nalaze traže upravo repliku vlastitog unutrašnjeg modela o sebi i drugima. Negativna rana iskustva s roditeljima igraju važnu ulogu u nastanku psihičkih smetnji.

Postoje iskustva iz ranog djetinjstva koja isključimo iz sjećanja vjerujući da smo ih zaboravili, iako ona imaju iz psihološke perspektive jasan uticaj na naša osjećanja, misli i ponašanja. Isključujemo ona pamćenja koja roditelji ne bi voljeli da djeca znaju (događa se da takve osobe saopštavaju da se ne sjećaju perioda kada su se roditelji razišli, priče o gubitku člana porodice, itd.). Isključujemo scene u kojima su roditelji postupali sa djecom loše, one scene zbog kojih osjećaju stid i krivicu.

Postoje istraživanja koja ukazuju da žene koje su doživjele separaciju u djetinjstvu sa teškoćom i slabije ulaze u interakciju sa svojim odojčetom,  te neka druga koja ukazuju da su žene koje su imale iskustvo odvajanja od svojih roditelja prije jedanaeste godine imale psihološke i bračne problem nakon rođenja djeteta, a problem se javljao na dimenziji hranjenja i uspavljivanja djeteta.

Efekat ranog iskustva je od neprocjenjivog značaja za stabilnost psihološkog funkcionisanja, no da bi se zaista sagledali efekti ranog iskustva na kasniji razvoj, moraju se uzeti u obzir aspekti kao što su plastičnost osobina organizma i sredine, kritični period učenja ili razvoja, stabilnost psiholoških osobina tokom vremena. Rano učenje, jasno je, vrlo je važno za izgradnju karaktera i upravo se na osnovu toga može predviđati stanje odrasle osobe, s tim što se moraju uzeti u obzir efekti okoline jer je pronađeno da djeca sa boljim ranim iskustvom pokazuju slabije funkcije i devijantno ponašanje tokom vremena, ako je kasnija njega bila loša.

Save

Save