Da li je glad koju osjećate tjelesna ili emocionalna?

Ako ste jeli nedavno i ne čujete žuborenje u želudcu, vjerovatno niste tjelesno gladni. 

Neumorno uživanje u hrani nije biološka, već psihološka kategorija. Hrana je najbrži način do zadovoljstva, a u našoj svakodnevnici, koja obiluje raznim stresovima i pruža sve manje prijatnih momenata, svako od nas ima potrebu da pridobije dijelić sreće i zadovoljstva za sebe.  I šta se onda dešava? Onda se stres, tuga, bijes ili strah tope u tanjiru - kašici.

Prejedanje je poremećaj ishrane koji odlikuju epizode velikog unosa hrane tokom obroka i to u količinama u kojima druge osobe nisu u stanju da pojedu za tako kratak vremenski period. U praksi se sve više potvrđuju rezultati nekih istraživanaja koji ukazuju na to da najčešći poremećaj ishrane nije anoreksija ili bulimija, već prejedanje.

Da bi se prejedanje definisalo kao poremećaj ishrane potrebno je da se epizode prežderavanja dešavaju najmanje dva puta tokom sedam dana, a da poremećaj traje šest mjeseci. Pored toga i da takav stil ishrane značajno utiče na kvalitet osobe sa poremećajem.

Osobe koje pate od poremećaja prejedanja hranu jedu znatno brže nego što je uobičajeno, često i ne žvaćući je već samo gutajući. Jedu sve dok ne počnu da osjećaju neprijatnu napetost od prepunog želudca, nekada hranu unose i više od dva sata. Hranu uzimaju, iako aktuelno ne osjećaju glad, često popunjavajući „unutrašnju prazninu“. Hrana koju uzimaju je najčešće bogata ugljenim hidratima, šećerom i mastima. Zbog ovakvog načina ishrane često se kod osoba sa problemom razvija osjećanje neprijatnosti i sramote, te počinju da jedu sami, krijući se, najčešće budeći se noću. Počinju da izbjegavaju druženje, asocijalizuju se, naročito izbjegavaju mjesta gdje se služi hrana.

Poremećaj prejedanja često biva udružen sa anksioznošću i depresivnošću. Tokom samog unosa hrane osoba doživljava zadovoljstvo, dok osjećanje tuge, posramljenosti, krivice, bijesa, bespomoćnosti itd, zbog nemogućnosti kontrole nad uzimanjem hrane, dolaze nakon završenog obroka.

Ključni segment u razumijevanju poremećaja ishrane, ne samo kod poremećaja prejedanja, već i kod anoreksije i bulimije, jeste doživljaj gubitka kontrole. Osoba tada ima utisak da ništa u životu ne može da kontroliše i da se stvari dešavaju bez njene volje. To uslovljava „skok“ na zaključak da ništa ne može da kontroliše osim fizičkog izgleda i podvrgava se iscrpljujućim dijetama, režimskom načinu ishrane, najčešće prelazeći na vegetarijanski način ishrane. Onda imamo komorbiditet (združivanje) sva tri poremećaja ishrane, bulimiju, anoreksiju i prejedanje.

Poremećaj prejedanja počinje najčešće u periodu puberteta i adolescencije i nastavlja se tokom adultnog (odraslog) doba. Sa medicinskim tretmanom se obično počinje znatno kasnije u odraslom dobu i uglavnom se osobe javljaju ljekaru zbog posledica gojaznosti, a ne zbog primarnog poremećaja. Sindrom „Pere Ždere“ ili poremećaj prejedanja, u prosjeku traje osam godina.

Ranije se smatralo da su poremećaji ishrane uglavnom posljedica psihosocijalnog uticaja. Danas su ta saznanja dopunjena i podacima o uticaju bioloških faktora na nastanak i razvoj bolesti.

Poremećaj ishrane je često posljedica uslovljavanja i učenja posebnog obrasca ishrane i odnosa prema hrani u najranijem djetinstvu. Ističe se uticaj porodičnih obrazaca konzumiranja hrane, gdje se ona koristi u cilju da se dijete umiri ili opusti. Djeca koja će u odraslom dobu razviti  neki od poremećaja u ishrani često bivaju odgajana u porodicama u kojima čokoladna torta biva „zamjena“ za ljubav, pečeno pile biva „kompezovano“ za prihvatanje. Naša kultura obiluje takvim porodicama te tako imamo umreženo mišljenje roditelja „Da se svi problemi lako rješavaju kada se dobro najedeš“.

Gojazna djeca, u najvećem broju slučajeva, imaju neadekvatan odnos sa majkom. Njihove majke su nesigurne, ne znaju šta da rade sa uplakanom djecom i nisu sigurne šta se krije iza plača djeteta, da li tuga, uznemirenost, strah, temperatura i najčešće posežu za hranom kao provjerenim receptom koji umiruje. Ako beba napravi psihološku vezu između nezadovoljstva i cucle, ona će odrasti sa navikom da se hranom uklanjaju ili pak ublažavaju, psihološki problemi. Hrana postaje manevar kom se pribjegava kako bi se uklonila ljutnja, bijes, nezadovoljstvo, razočarenje...

Zbog toga je jedan od najvažnijih koraka u terapiji prejedanja, ujedno i gojaznosti, učenje kako da u situaciji stresa svoje disfunkcionalne emocije transformišemo u funkcionalne, a ne da pribjegnemo zgnjurivanju glave u tanjir prepun raznoranih đakonija.